آزمون‌های آنلاین؛ انتخاب یا اجبار؟
طراحی و برگزاری آزمون‌های آنلاین، در سال‌های اخیر و به خصوص پس از همه‌گیری ویروس کرونا، رشد چشمگیری داشته است. این رشد تا جایی ادامه یافت که استفاده از آزمون‌ها و امتحانات آنلاین را برای بیشتر مراکز آموزشی، از یک «انتخاب» به یک «اجبار» تبدیل کرد.
ابتدای راه مواجهه با آزمون‌های آنلاین، هم طراحان و هم افراد شرکت‌کننده در آن، با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بودند. چالش‌هایی که به مرور زمان حل شده و حالا امتحانات و آزمون‌های آنلاین را به موضوعی غیر قابل انکار در صنعت آموزش تبدیل کرده است.
لازم به ذکر است که آزمون‌های آنلاین، فقط با صنعت آموزش مرتبط نیستند. در حال حاضر می‌توان آزمون‌های مختلفی از جمله آزمون‌های استخدامی، تعیین سطح و … را نیز به صورت آنلاین طراحی و برگزار نمود. طراحی و برگزاری آزمون‌ها به شکل آنلاین، مزایای قابل توجهی دارد که استقبال از آن را کاملا توجیه می‌کند. از جمله مزایای استفاده از آزمون‌های آنلاین عبارتند از:
• دسترسی جامع به مخاطبین آزمون بدون محدودیت جغرافیایی
• کاهش چشم‌گیر هزینه‌های طراحی و برگزاری آزمون
• تسهیل فرآیند تصحیح و نمره‌دهی آزمون‌های برگزار شده
• جلوگیری از گسترش بیماری‌ها از جمله ویروس کرونا
• انعطاف‌پذیری بیشتر برای تعیین زمان برگزاری آزمون
و…
با وجود تمامی مزایای گفته شده، طراحی آزمون‌های آنلاین استاندارد، نیازمند رعایت برخی اصول پایه است. در این مطلب از وبلاگ سایت بالونت، برخی از مهمترین اصول طراحی آزمون‌های آنلاین مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه با این اصول بیشتر آشنا خواهیم شد.
اصول طراحی آزمون آنلاین استاندارد
تعیین هدف برگزاری آزمون
آزمون‌ها و امتحانات، از زمان‌های گذشته یکی از رایج‌ترین راه‌های سنجش اطلاعات و دانش افراد در مورد موضوعات مختلف بوده‌اند. ماهیت هر آزمون به صورتی است که بخشی از دانش و مهارت آزمون‌دهندگان را به کمک تعدادی پرسش، مورد ارزیابی قرار می‌دهد. تعیین بخش مربوطه و تعیین روش سنجیدن آن، موضوعی است که هدف برگزاری آزمون را مشخص می‌کند.
به طور مثال در آزمون‌های استخدامی هدف از برگزاری یک آزمون می‌تواند مواردی از این دست باشد:
• تعیین میزان دانش متقاضیان در یک حوزه خاص
• تعیین میزان تناسب تخصص‌های متقاضی با رزومه ارایه شده
• سنجش میزان اطلاعات تجربی یا فنی
• سنجش میزان هوش هیجانی و هوش شناختی
• سنجش انواع معیارهای روانشناسی
و…
هر کدام از آزمون‌های گفته شده در بالا، نیازمند طراحی خاص و استفاده از پرسشهای متفاوت خواهند بود. طراح آزمون به کمک هدف تعیین شده، پرسشهای مورد نظر خود را ایجاد کرده و اطلاعات متقاضی در آن حوزه را می‌سنجد. تعیین هدف، اولین و مهمترین قدم در طراحی یک آزمون آنلاین استاندارد است.
استفاده از ابزار آزمون‌ساز آنلاین
استفاده از ابزار آزمون ساز با کیفیت، یکی از مهمترین اصول طراحی آزمون آنلاین استاندارد است. طراحی و برگزاری آزمون‌های آنلاین، به یک بستر آنلاین ساده ولی کاربردی نیاز دارد. بستری که به کمک آن بتوان، ابتدا آزمون‌های مورد نظر خود را بدون هیچ پیچیدگی طراحی کرده و سپس از طریق همان بستر، آزمون طراحی شده را برگزار نمود.
به همین علت دو ویژگی زیر را می‌توان مهمترین ویژگی‌های یک آزمون‌ساز آنلاین ایده‌آل در نظر گرفت:
• وجود امکانات و قابلیت‌های مختلف برای طراحی و ایجاد آزمون
• فراهم نمودن بستری آنلاین برای برگزاری آزمون
معمولا یکی از مشکلات رایج در ابزارهای آنلاین طراحی آزمون، عدم وجود بستر مناسب، برای برگزاری آزمون است. به همین خاطر، طراحان آزمون پس از طراحی آن، مجبور به استفاده از بستر دیگری برای برگزاری آن خواهند بود. در حالی که در کنار هم قرار گرفتن این دو ویژگی باعث سهولت فرآیند طراحی و برگزاری آزمون‌های آنلاین می‌شود.
ابزار آزمون‌ساز آنلاین بالونت، به عنوان یکی از کاربردی‌ترین سرویس‌های این پیام‌رسان، نه تنها امکان طراحی و ساخت آزمون آنلاین را فراهم می‌کند، بلکه می‌توان در همین بستر، به برگزاری آزمون‌های مورد نظر خود پرداخت. ضمن آنکه شرکت‌کنندگان در آزمون‌های طراحی شده، می‌توانند نتایج آزمون خود را نیز در همین بستر و بدون کوچک‌ترین اتلاف وقت مشاهده نمایند.
سرویس کانال آزمون بالونت، دارای ویژگی‌ها و امکانات مختلفی است که برخی از آنها عبارتند از:
• ترافیک مصرفی نیم‌بها
• امکان طراحی و برگزاری انواع آزمون‌ها و امتحانات آنلاین (تحصیلی، شغلی و…)
• تنوع در پرسش‌ها (تشریحی، چند گزینه‌ای، عددی و…)
• تعیین بارم برای سوالات
• ضمیمه کردن فایل توضیحات به پرسش‌ها
• تعیین مدت زمان آزمون
• ایجاد فرم اطلاعاتی برای شرکت‌کنندگان
• قابلیت نمایش تصادفی گزینه‌ها در سوالات چندگزینهای
• نمایش فوری نتایج در آزمون‌های چندگزینهای
و…
لازم به ذکر است که سرویس آزمون‌ساز بالونت، یکی از سرویس‌های همیشه رایگان این برنامه است. ضمن آنکه از این سرویس می‌توان در کنار سایر خدمات بالونت مانند بستر آموزش آنلاین، فرم‌ساز، نظرسنجی‌ساز، مدیریت پروژه و… استفاده کرده و بخش قابل توجهی از نیازهای تیمی و سازمانی خود را رفع نمود.
برای دانلود و استفاده از اپلیکیشن بالونت، لینک‌های زیر قابل استفاده می‌باشند:
طراحی پرسشهای متنوع
هر نوع پرسش در آزمون‌های آنلاین، می‌تواند بخشی از دانش افراد را به شکل‌های مختلف به چالش بکشد. به طور مثال سوالات تشریحی می‌توانند بیانگر میزان تسلط افراد در تشریح راه‌حل یک مسئله باشند. یا پرسشهای چندگزینهای می‌توانند با توجه به گزینه‌های طراحی شده، میزان اطلاعات فرد را به صورت سطحی، میانه و حتی عمیق بسنجند.
استفاده از انواع پرسش‌ها در آزمون‌های آنلاین، به طراح آزمون کمک می‌کند تا میزان دانش، اطلاعات و آگاهی شرکت‌کنندگان را از طریق روش‌های مختلف ارزیابی نماید. از طرفی این کار، برای شرکت‌کنندگان در آزمون نیز، مزایای خاص خود را دارد.
شرکت‌کنندگان در آزمون‌های مختلف، در پاسخگویی به برخی از انواع پرسش‌ها توانایی‌های متفاوتی دارند. به طور مثال ممکن است شخصی در سوالات تشریحی ضعیف‌تر از سوالات چندگزینهای عمل نماید. استفاده از انواع پرسش‌ها به این شرکت‌کنندگان کمک می‌کند تا دانش و توانایی‌های خود را در آن حوزه بهتر بروز دهند.
دقت در طراحی سوالات
جمله معروف «فهمیدن صورت مسئله، نیمی از حل مسئله است.» به خوبی اهمیت طراحی سوالات یک آزمون را مشخص می‌کند. این جمله اگرچه بیشتر، شرکت‌کنندگان در آزمون را به دقت در مطالعه پرسش‌ها و فهمیدن هرچه بهتر آن ترغیب می‌کند، اما نقش طراح آزمون در ساده‌سازی و شفاف‌سازی سوالات نیز، غیر قابل انکار است.
در آزمون‌های حضوری معمولا در صورت وجود هرگونه ابهام، شرکت‌کنندگان از طراح آزمون برای برطرف کردن آن کمک می‌گیرند. اما در آزمون‌های آنلاین، چنین شرایطی فراهم نبوده و افراد باید در مدت زمانی مشخص، بدون هیچ راهنمایی به پرسشهای موجود، پاسخ دهند.
در صورت وجود هرگونه ایراد، ابهام و عدم شفافیت در پرسش‌ها، شرکت‌کنندگان در آزمون دچار اشتباه خواهند شد. به همین خاطر هنگام طراحی سوالات برای آزمون‌های آنلاین، بهتر است به نکات زیر توجه گردد:
• استفاده از جملات کوتاه و ساده در نگارش صورت مسئله
• مشخص کردن عبارات و افعال مهم (به خصوص افعال منفی) در سوال به کمک بولد کردن، خط کشیدن زیر آن و…
• استفاده درست و بجا از علائم نگارشی
• مشخص بودن مفهوم سوال با یک یا نهایتا دوبار مطالعه آن
• ارایه اشکال، جداول و آمارهای کمک‌کننده به شرکت‌کنندگان
• استفاده از لحنی ثابت در تمام پرسشهای آزمون
• ارایه توضیحات تکمیلی برای پرسش‌هایی که نیاز به تشریح بیشتری دارند
و…
آزمون‌ساز آنلاین بالونت، به طراحان آزمون کمک می‌کند، تا یک فایل را بسته به نیاز خود به هر پرسش ضمیمه نمایند. این فایل می‌تواند یک فایل صوتی برای تشریح مسئله، یک ویدیو برای کمک به شرکت‌کننده یا یک عکس برای اطلاعات بیشتر باشد.
تعیین منصفانه زمان آزمون
یکی از چالش‌های مهم در برگزاری امتحانات و آزمون‌های آنلاین، امکان تقلب کردن در آن است. به همین خاطر برخی از معلمان، استادان و طراحان آزمون، با کاهش وقت آن، به دنبال راهی برای جلوگیری از این مشکل هستند. اما در واقع کاهش وقت آزمون، بر نتایج تمامی شرکت‌کنندگان در آن تاثیر کاملا ملموسی دارد.
طراح آزمون باید بتواند مدت زمان مورد نیاز برای هر پرسش و در مجموع، زمان آزمون آنلاین را به شکل منصفانه‌ای تعیین کند. زمان آزمون آنلاین، نباید به حدی زیاد باشد که شرکت‌کنندگان از زمان اضافی برای تقلب کردن استفاده کنند، و نباید آنقدر کوتاه باشد که افراد برای پاسخ به تمامی سوالات، با کمبود وقت مواجه شوند. البته در این موضوع، تجربه طراح آزمون نیز، عامل بسیار مهمی است.
آزمون‌های آنلاین، از امروز تا آینده
در این مطلب مهمترین اصول طراحی آزمون آنلاین استاندارد، مورد بررسی قرار گرفت. اصولی که مزایای مختلفی هم برای طراحان و هم شرکت‌کنندگان آزمون به همراه دارند. استفاده از این اصول، نه تنها در حال حاضر، بلکه برای آینده نیز بسیار کاربردی و اثربخش است. چرا که به نظر می‌رسد در آینده‌ای نزدیک و حتی پس از ریشه‌کن شدن بیماری کرونا، آزمون‌ها و امتحانات آنلاین همچنان جایگاه ویژه‌ای در حوزه‌های مختلف بویژه صنعت آموزش داشته باشند.
