آموزش آنلاین، راهی برای ادامه حیات صنعت آموزش!
آموزش و یادگیری، موضوعاتی هستند که از همان ابتدا وجود داشته و در طول تاریخ، هر بار شکل و شمایل متفاوتی به خود گرفته‌اند. شاید تا همین چند سال پیش، آموزش از راه دور و یادگیری مطالب جدید از طریق ابزارهای دیجیتال و آنلاین، فعلی بیهوده و غیر ممکن تلقی می‌شد. اما حالا و پس از پاندمی کرونا ویروس، اغلب مدارس و مراکز آموزشی، از چنین راه‌هایی برای تداوم آموزش خود استفاده می‌کنند.
تغییر ناگهانی شیوه‌های آموزشی و قرار گرفتن در مسیر آموزش آنلاین آن هم بدون هیچ مقدمه‌ای، برای بسیاری از مدرسین چالش‌هایی به همراه داشته است. از این رو اغلب مدرسین، هنوز هم با چم و خم این شیوه‌های آموزشی کاملا آشنا نیستند.
آموزش آنلاین و تدریس مجازی، مانند هر شیوه آموزشی دیگری، نکات و اصول خود را دارد که در ادامه این مطلب از وبلاگ سایت بالونت، با آنها بیشتر آشنا می‌شویم.
نکات مهم در آموزش مجازی
پیروی از یک برنامه آموزشی منظم
اولین خطری که آموزش مجازی و تدریس آنلاین را تهدید می‌کند، بی‌برنامگی است. مثلا مدرسی که بعد از شروع دوره، محتوای آموزشی خود را در بازه‌های منظم منتشر نمی‌کند. در چنین دوره‌های آموزشی که بدون هیچ نظمی شروع و به پایان می‌رسند:
• شرکت‌کنندگان هیچ تصوری از طول دوره نخواهند داشت؛
• کسی دوره مربوطه را جدی نمی‌گیرد و از جایی به بعد همه فقط به دنبال به‌اتمام رساندن آن خواهند بود؛
• افراد نمی‌توانند به‌موقع تکالیف و پروژه‌های مربوطه را به پایان برسانند؛
• فاصله زیاد بین جلسات دوره، باعث فراموشی مطالب قبلی و در نتیجه کاهش اثربخشی آن خواهد شد.
برای جلوگیری از ایجاد چنین مشکلاتی، مدرسین باید طبق یک برنامه آموزشی منظم پیش بروند. این موضوع کاملا طبیعی است که اتفاقات پیش‌بینی نشده مختلفی می‌تواند این برنامه را تحت‌الشعاع خود قرار دهد. در هر صورت مدرس باید بتواند تا حد قابل قبولی از این برنامه آموزشی تبعیت کند تا دوره آموزشی مربوطه از ابتدا تا انتها در یک ساختار نسبتا مشخص پیش برود.
استفاده ابزار آموزش آنلاین استاندارد
در بحث آموزش مجازی، همه چیز صرفا به کیفیت محتوای آموزشی ختم نمی‌شود. در اینجا بحث مهم دیگری به نام ابزار آموزش آنلاین نیز وجود دارد. ابزارهای آموزش آنلاین، همان بستری هستند که به کمک آنها، محتوای آموزشی با سهولت بیشتری در اختیار مخاطبین قرار می‌گیرد.
مثلا زمانی‌که مدرسی، آموزش‌های خود را در قالب ویدیو و در پیج اینستاگرام خود قرار میدهد، از شبکه اجتماعی اینستاگرام به عنوان یک بستر (Platform) برای به‌اشتراک‌گذاری محتوای آموزشی خود استفاده کرده است. موضوعی که در سالهای اخیر بسیار متداول شده است.
اما اگر نگاهی تخصصی به بحث آموزش آنلاین داشته باشیم، تدریس مجازی ابزار خاص خود را طلب می‌کند. ابزاری که تمامی امکانات و ویژگی‌های آن، صرفا برای آموزش توسعه یافته‌اند و مخاطبین می‌توانند با تمرکز کامل به گذراندن دوره‌های آموزشی خود بپردازند.
یکی از این ابزارها، کانال آموزش بالونت است که به کمک آن مدرسین می‌توانند دوره‌های آموزشی خود را برگزار کرده و حتی از آن به عنوان ابزاری مکمل برای آموزش حضوری خود استفاده نمایند. برخی از ویژگی‌ها و امکانات کانال آموزش بالونت عبارتند از:
• همیشه رایگان
• امکان انتشار محتوای آموزشی در تمامی قالب‌ها
• اینترنت مصرفی نیم‌بها برای مدرسین و مخاطبین آموزشی آنها
• تفکیک محتواهای آموزشی به کمک فصل‌ها و بخش‌ها
• امکان تعامل مستقیم با هر کدام از مخاطبین
• امکان برگزاری آزمون آنلاین
و…
از طریق لینک‌های زیر می‌توانید پیام‌رسان سازمانی بالونت را دانلود و از امکانات مختلف آن، به‌ویژه سرویس کانال آموزش استفاده نمایید:
سادهسازی مفاهیم
دانش‌آموزان و دانشجویان همیشه از معلمین و اساتیدی استقبال می‌کنند که مفاهیم آموزشی را به ساده‌ترین شکل ممکن به آنها بیاموزند. سادهسازی در واقع یک هنر است که می‌تواند فهم مطالب آموزشی پیچیده را ساده‌تر کرده و انرژی کمتری از مخاطبین بگیرد.
اما موضوع سادهسازی مفاهیم، در تدریس مجازی و آموزش آنلاین، بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. چرا که در این شرایط، مدرس به صورت فیزیکی در کنار مخاطب قرار ندارد و همین موضوع می‌تواند بحث یادگیری را کمی دشوارتر کند.
یکی از موضوعاتی که می‌تواند به ساده‌تر کردن مفاهیم آموزشی کمک کند، استفاده از مثال‌های متنوع است. در اینجا «تعدد» مثال مطرح نیست، بلکه «تنوع» مثال بسیار ضروری است. به‌طور مثال زمانی‌که یک معلم ریاضی فرمول جدیدی را آموزش میدهد، بهترین کار برای ساده‌تر کردن فهم آن، ارائه مثال‌های متنوعی است که استفاده از آن را در ذهن مخاطبین تثبیت می‌کند.
از دیگر راه‌هایی که می‌تواند به سادهسازی مفاهیم آموزشی کمک کند، استفاده از تصاویر، ویدیوها و صوت‌های آموزشی است. مواردی که می‌توان آنها را در انواع و قالب‌های محتوا دسته‌بندی کرد. در ادامه این موضوع را بیشتر بررسی می‌کنیم.
بیشتر بخوانیم: آموزش مجازی را چگونه شروع کنیم؟
استفاده از انواع محتواهای آموزشی
اگر با مفاهیم مربوط به یادگیری آشنا باشید، به خوبی می‌دانید که فرآیند یادگیری برای افراد مختلف، به اشکال مختلفی امکان‌پذیر است. عده‌ای با خواندن متن، موضوعات جدید را بهتر یاد می‌گیرند، عده‌ای با شنیدن صوت و عده‌ای نیز با دیدن عکس و ویدیو. این موضوع به مدرسین یادآور می‌شود که اگر به دنبال آموزش هر چه بهتر هستند، باید از قالب‌های متنوع و انواع محتواهای آموزشی بهره ببرند.
۴ نوع محتوا وجود دارد که می‌توان از آنها برای ارائه مطالب آموزشی خود استفاده نمود؛ متن، تصویر، صوت و ویدیو. در حقیقت یک دوره آموزشی زمانی بسیار موثر و کاربردی خواهد بود که از هر ۴ نوع محتوا در آن به صورت مستقیم یا غیر مستقیم استفاده شده باشد.
یک مدرس آشپزی را تصور کنید که قرار است در طی ۱۰ جلسه، تعدادی از غذاهای معروف را به هنرجویان خود آموزش دهد. چنین فردی می‌تواند:
• ۱۰ ویدیو کوتاه برای هر جلسه تهیه کرده و طرز تهیه غذاها را به مخاطبین خود آموزش دهد. (محتوای ویدیویی)
• در پایان هر درس، مواردی مانند دستور پخت غذا و نکات کلیدی هر جلسه را به صورت یک فایل متنی (مثلا PDF) برای هنرجویان ارسال کند. (محتوای متنی)
• از مواد لازم برای تهیه هر غذا عکس گرفته و به همراه مقدار آنها منتشر نماید. (محتوای تصویری)
• سوالات هنرجویان را بررسی کرده و با پیام صوتی (Voice) به آنها پاسخ دهد. (محتوای صوتی)
همان‌طور که مشخص است، مخاطبین این دوره آموزشی با طیف گستردهای از انواع محتوا روبهرو خواهند بود که می‌تواند فرآیند یادگیری را برای‌شان ساده‌تر کند.
اهمیت به جلسات پرسش و پاسخ
وقتی مجموعه‌ای از اطلاعات در یک بازه زمانی نسبتا کوتاه به گروهی از افراد آموزش داده می‌شود، حتی اگر این افراد واقعا نابغه هم باشند، حتما سوالات مختلفی برای‌شان ایجاد خواهد شد. طبیعتا یکی از اصلی‌ترین وظایف مدرسین، ارائه پاسخ‌هایی کاملا شفاف به چنین پرسش‌هایی است.
برخی از مدرسین بر این باورند که پرسش‌ها باید در حین آموزش، مطرح شده و در همان قسمت به آنها پاسخ داده شود. برخی دیگر نیز معتقدند که باید زمانی جداگانه برای پاسخگویی به سوالات مخاطبین آموزشی در نظر گرفته شود. هر کدام از این روش‌ها، در جای خود مناسب هستند اما مسئله مهم در آموزش آنلاین و تدریس مجازی این است که معمولا ایجاد وقفه برای پرسیدن سوالات، می‌تواند فرآیند آموزش را کمی کُندتر کند.
به همین دلیل بیشتر مدرسین آموزش مجازی، ترجیح می‌دهند که جلسات جداگانه‌ای (یا بخش انتهایی هر جلسه) را به پاسخ دادن به سوالات مخاطبین خود اختصاص دهند. اگر این جلسات از قبل برنامه‌ریزی شده باشند، مخاطب می‌تواند مطالب آموزشی را مشاهده و مطالعه کرده و پرسش‌های خود را یادداشت کند تا در جلسه مذکور، این سوالات را مطرح نماید.
فعالیت‌های تعاملی
عدم تعامل با مخاطبین آموزشی یکی از بزرگ‌ترین اشتباهاتی است که معلمین و اساتید می‌توانند در طول تدریس آنلاین و آموزش مجازی خود مرتکب شوند. هر فردی که در حال یادگیری مفهومی جدید است، باید بتواند در فرآیند آموزش آن شریک شده و با دیگر افراد تعامل داشته باشد.
مثلا در کلاس‌های حضوری، مدرسین سعی می‌کنند در حین آموزش مطلبی جدید، با پرسش و پاسخ‌های کوتاه و هدفمند، ذهن مخاطبین را با خود همراه کنند. یا زمانی‌که از دانش‌آموزان یا دانشجویان خواسته می‌شود که بخشی از کتاب درسی را مطالعه کرده و خودشان در کلاس درس ارائه دهند، این نیز نوعی تعامل است.
تعامل با مخاطبین آموزشی، به‌خودی خود باعث ایجاد مزایای مختلفی خواهد شد که برخی از آنها عبارتند از:
• نمایان شدن نقاط قوت و ضعف مدرس برای خودش
• نمایان شدن نقاط قوت و ضعف دانش‌آموزان و مخاطبین برای خودشان
• تسریع فرآیند یادگیری و تثبیت هرچه بهتر مفاهیم آموزش داده شده
• افزایش اعتماد به نفس و اجتماعی‌تر شدن مخاطبین آموزشی
• تشویق دانش‌آموزان به همکاری با یکدیگر و تقویت مهارت‌های کار تیمی
• کمک به مدرس برای تغییر یا بهینه‌سازی برنامه آموزشی
و…
بازخورد گرفتن از مخاطبین
لازمه پیشرفت و ارتقا در زمینه آموزش، بازخورد گرفتن است و هیچکس جز مخاطبین نمی‌توانند این بازخورد را در اختیار مدرسین آموزشی قرار دهند. وقتی یک دوره آموزشی به پایان میرسد، نوبت به شرکت‌کنندگان آن خواهد رسید تا نقطه نظرات خود را درباره فرآیند آموزش، مطالب مطرح شده، نحوه تدریس مدرس، نقاط قوت و ضعف ابزار آموزش آنلاینِ استفاده شده و… با مدرس مطرح نمایند.
خوشبختانه برای دریافت بازخورد از مخاطبین آموزشی نیز، ابزارهای آنلاین مختلفی وجود دارد. به کمک این ابزارها می‌توان نظرسنجی‌های مد نظر خود را طراحی کرده و با انتشار آنها، از مخاطبین هدف خود بازخورد دریافت کرد.
یکی از این ابزارها، سرویس کانال نظرسنجی بالونت است. مدرسین می‌توانند به کمک این سرویس، نظرسنجی‌های خود به شکل کاملا رایگان طراحی و منتشر نمایند. از دیگر امکانات کانال نظرسنجی بالونت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• امکان استفاده از پرسش‌های متنوع
• ارائه آمار نظرسنجی به صورت گرافیکی
• امکان تهیه خروجی از نظرسنجی
• قابلیت نمایش شرطی برای پرسش‌ها
• تعیین محدودیت برای زمان نظرسنجی و شرکت در آن
و…
برای آشنایی بیشتر و استفاده از این سرویس، می‌توانید مقاله «ابزار نظرسنجی ساز آنلاین بالونت» را مطالعه نمایید.
تنها راه حل ممکن!
آموزش مجازی و تدریس آنلاین، مدت‌هاست که به یکی از رایج‌ترین شیوه‌های آموزشی در سراسر جهان تبدیل شده‌اند. شیوه‌های آموزشی کاملا متفاوتی که نقاط ضعف و قوت خود را دارند اما همچنان در بسیاری از موارد می‌توانند تنها راه حل ممکن باشند. با نکات مطرح شده در این مطلب، مدرسین می‌توانند کیفیت آموزش آنلاین خود را ارتقا بخشیده و مطالب آموزشی خود را به شکل ساده‌تر و هدفمندتری در اختیار مخاطبین خود قرار دهند.
